Konu 5 Vakalar
Anaokuluna giden 5 yaşındaki erkek çocuk, ailesiyle birlikte bir birinci basamak sağlık kuruluşuna başvurur. Çok fazla paketli hazır gıda (cips, çikolata vb.) yediği, sebze yemeklerinden kaçındığı, günde en az bir kez fast food yediği, vaktinin çoğunu evde bilgisayar oyunları oynayarak geçirdiği, fiziksel aktivitesinin az olduğu ve ailesi çocuk için sağlıklı bir diyet planlamak istiyor. Ayrıca herhangi bir kronik hastalığı olmadığı öğrenildi. Çocuk 23 kg ve 116 cm’dir.
- Bu çocuğun mevcut beslenme alışkanlıklarını sağlıklı hale getirmesi için bu aileye ne gibi önerilerde bulunulabilir?
- Hangi bileşenlerle ve nasıl ideal porsiyon hazırlanabilir?
- Enerji dengesinin sağlanması için beslenme tavsiyeleri dışında verilebilecek öneriler nelerdir?
Başvuran çocuk için BKİ:17,1 kg/m2
DSÖ’nün referans değerlerine göre 5-19 yaş arası çocuklar için fazla kilolu ve obezite şu şekilde tanımlanır:
- Fazla kilo, WHO Büyüme Referansı medyanının üzerinde 1 standart sapmadan daha büyük yaşa göre BMI; ve
- Obezite, WHO Büyüme Referansı medyanının 2 standart sapmasından fazladır.
Bu durumda 5 yaş erkek cinsiyet için tabloya baktığımızda 1 SD’nin üzerinde bir değer olduğunu görüyoruz.Başvuran bu çocuk ‘fazla kilolu’ olarak değerlendirilir.
- Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlığın temeli olduğu, çocukluk çağı obezitesinin çocuk sağlığı için hem kısa hem de uzun vadede bir risk oluşturduğu aileye anlatılmalıdır.
- Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının okul öncesi dönemden itibaren kazanıldığı ve bunun çocuğun tüm yaşamını etkileyeceği aileye anlatılmalıdır.
- Çocuğun sağlıklı ve sağlıksız yiyecekleri ayırt etmesine yardımcı olmak için çeşitli oyunlar ve aktiviteler sunulabilir.
- Çocuğa günde 3 ana öğün ve ara öğün verilmelidir. Kahvaltının önemi vurgulanmalı ve özellikle bu yaş grubunda tek bir öğünde çok miktarda gıda alımının diğer öğünlerin atlanmasına neden olabileceği konusunda aile uyarılmalıdır. Ara öğünlerde öğün atlanmaması, cips, çikolata ve her türlü paketli gıdaların yerine taze meyve, süt, yoğurt, ev yapımı kek (miktarına dikkat edilerek) geçilebileceği söylenmelidir.
Bu yaş grubunda ‘kilolu’ olarak sınıflandırılan bir çocuk için, büyüme ve gelişme üzerinde olumsuz etkilere neden olabileceğinden, enerji alımını kısıtlayan bir diyet önerilmemektedir.
Günlük enerjinin %45-60’ı karbonhidratlardan, %12-15’i proteinlerden ve %20-35’i yağlardan sağlanmalıdır. Günlük fiziksel aktivite, yaş ve cinsiyete bağlı olarak günlük kalori ihtiyacı yaklaşık 1200 kcal’dir.
Porsiyonlarla ilgili olarak dengeli beslenmeyi sağlamak için 5 temel besin grubundan yeterli miktarda tüketilmeli ve öğünler bu kurala göre hazırlanmalıdır.
Bu yaş için günde 3-4 porsiyon süt ve süt ürünleri tüketilmesi önerilir. Ancak başvuran aile bu çocuk için özellikle yağı azaltılmış süt ürünlerini tercih etmeleri gerektiği konusunda bilgilendirilmelidir. Özellikle baklagiller başta olmak üzere protein grubundan günde 2 porsiyon tüketilmesi önerilir. Günde yaklaşık 5 porsiyon taze sebze ve meyve tüketilmesi önerilir.
Tuz alımı sınırlandırılmalıdır. Özellikle şekerli içeceklerden uzak durulmalıdır. Günde 8-10 bardak su içilmesi tavsiye edilir.
Beslenme programına ek olarak fiziksel aktiviteyi artırmak önemlidir.
10 yaşında bir kız çocuğu ailesiyle birlikte 1. Basamak Sağlık Kurumu’na başvuruyor. Son aylarda aşırı kilo alma şikayetleri vardır. Son zamanlarda kahvaltı yapmadan okula gitmeye başladığı ve akşam yemeğini odasında tek başına yemek istediği öğrenildi. Okuldaki başarısı da düşmeye başladı. 3 ay önceki takibinde 140 cm boyunda ve 41 kg ağırlığında olduğu belirtildi. Menarşı henüz gelmedi. Ölçülerde boyu 142 cm, kilosu 45 kg ve VKİ: 22,3 kg/m2’dir. Kronik bir hastalığı olmadığı belirtilen bu çocuğun laboratuvar testlerinin normal sınırlar içinde olduğu tespit edildi.
- Enerji dengesi ve beslenme açısından bu çocuğun öyküsü hakkında ek olarak hangi sorular sorulabilir?
- Bu yaş grubu için günlük enerji ihtiyacı nedir?
- Günlük olarak dengeli ve yeterli besinleri tüketmek için nasıl bir menü verilebilir?
- Beslenmenin yanında neler önerilebilir?
Öncelikle enerji dengesinin komponentlerinden biri harcanan enerji olduğu için fiziksel aktivite açısından günlük aktivite yapıp yapmadığı irdelenmelidir.Bu yaş grubu vaktinin büyük bir kısmını okulda geçirdiği için okul ortamında beslenmesinin neler içerdiği,günlük aldığı su miktarı,şekerli içecekler tüketip tüketmediği öğrenilmelidir. .(Fiziksel aktivite yapmaktan kaçınıyor genellikle tv,bilgisayar başında olduğu öğreniliyor)
Fiziksel olarak az aktif ve 10 yaş kız çocuk için alınması gereken günlük ihtiyaç 1600 kkal olarak belirlenir. Fazla kilolu olarak nitelendirilen bu çocuk için kalori kısıtlaması yapılmamalı öneriler verildikten sonra kontrollerle takip edilmelidir.
Bu yaş grubunda kahvaltı büyüme, gelişme ve okul başarısı açısından oldukça önemlidir.
Günde 3 ana öğün ve 3 ara öğün yenilmeli, şekerli içecekler ve sağlıksız atıştırmalıklardan kaçınılmalıdır. Taze sebze ve meyvelerin her gün tüketilmesi gerektiği anlatılmalıdır.
Beslenme dışında fiziksel aktivitenin önemi anlatılmalıdır. Günde en az 1 saat bisiklet ve yürüyüş gibi aktiviteler önerilmelidir.
Okul için sağlıklı atıştırmalıklar evde hazırlanabilir. Süt, yoğurt, kuru meyveler ve taze meyveler okulda tüketime uygundur.
| Kız Çocuk için örnek menü oluştur |
Ardından bir menü örneği görmek için Buraya tıklayın
6 yaşında bir kız çocuğu ailesiyle birlikte ilk basamak sağlık kuruluşuna başvuruyor. Ailesi, kızlarının son zamanlarda çok fazla paketlenmiş yiyecek tükettiğini ve yemeklerde tabağını bitirmediğini söylüyor. Fiziksel olarak orta düzeyde aktif olduğu öğrenilir. Aile, kızlarının düzenli ve dengeli beslenme alışkanlıkları kazanması için beslenme danışmanlığı almak istediklerini belirtiyor. Ölçümler sonucu boy 116 cm, ağırlığı 21 kg ve VKI 15,6 kg/m2 olarak bulunuyor.
- Bu çocuğun günlük enerji gereksinimi nedir?
- Yaş grubunu göz önünde bulundurarak, bir günün porsiyonlarını hesaplayarak örnek bir menü oluşturun.
Fiziksel olarak aktif 6 yaşındaki bir kızın günlük enerji gereksinimi 1400 kcal’dir. Her besin grubundan alınması gereken porsiyonları hesaplayarak bu kalori ihtiyacını dengeli bir şekilde dağıtmamız gerekiyor..
Günlük bazda yaklaşık olarak;
- 2.5-3 porsiyon süt ve süt ürünlerinden
- 2.5 porsiyon ekmek ve tahıl grubundan
- 1.5-2 porsiyon et, balık, yumurta, baklagiller, yağlı tohumlar grubundan
- Sebze grubundan 2 porsiyon
Fiziksel aktivitenin arttırılması önerilmelidir.
| Bu kız çocuk için örnek bir menü oluştur |
Ardından bir menü örneği görmek için Buraya tıklayın